قبل از تدوین ۶ ویژگی مدرس حرفه‌ای، وقتی داشتم مطالعه و تحقیق می‌کردم، یک کتاب الکترونیکی از وبسایت یکی از مدرسین خریدم که موضوعش مرتبط بود. زحمت کشیده بود و مطالب مفیدی نوشته بود امّا تعریف دقیقی از نسبت تدریس با حرفه‌گرایی و تفاوت آن با شاغل بودن و ویژگی‌های جامع یک مدرس حرفه‌ای نداده و صرفاً به چند خصیصهٔ بدیهی یک مدرس اشاره کرده بود مثل این که:
- شخصیتی برونگرا داشته باشد،
- مدیر خوبی باشد،
- الگوی مناسبی برای شاگردان باشد
- و بسیاری ویژگی‌های بدیهی دیگر…
جای خالی حرفه‌گرایی در تدریس احساس می‌شود و جامعه برای ترقی، به مدرسینی نیاز دارد که نگرش آن‌ها مبتنی بر حرفه‌گرایی است.
ما در مقالهٔ «از تدریس حرفه‌ای تا بهره‌وری تدریس» اشاره‌ای مختصر به این موضوع داشته‌ایم و در این مقاله، همان ۶ ویژگی مدرس حرفه‌ای را در قالب یک اینفوگرافی تقدیم مخاطبان می‌کنیم.
۶ ویژگی مدرس حرفه‌ای (متن اینفوگرافی)
ارتباطات حرفه‌ای: مدرس حرفه‌ای مثل یک جزیرهٔ تنها فعالیت نمی‌کند، بلکه ارتباطات خود را با سایر افراد هم حرفهٔ خودش حفظ می‌کند. با شرکت در همایش‌ها، کارگاه‌ها، انتشار کتاب‌های تألیفی، تبادل تجربیات و… خصوصاً با سطوح بالاتر حرفه، یعنی فناوران آموزشی، دانشوران حوزهٔ آموزشی، اندیشوران حیطهٔ تعلیم و تربیت، که این‌ها ابزار‌ها، روش‌ها و جهت‌گیری‌های آموزش را برای مدرس فراهم می‌کنند.
دانش حرفه‌ای: مدرس حرفه‌ای می‌بایست از آخرین دستاوردهای دانش تخصصی خود مطلع باشد، نه فقط این که چه بهتر سررشته‌ای از دانش‌های دیگر که به حرفهٔ او مرتبط است، داشته باشد. مثل علم النفس و رفتار شناسی، منطق و انواع استدلال، مغالطات و…
تجربهٔ حرفه‌ای: مدرسان غیر حرفه‌ای، فقط به سنوات شغلی خود توجه دارند؛ حال آن که مدرسان حرفه‌ای به تجربهٔ حرفه‌ای خود توجه دارند. سنوات شغلی، عمر از دست رفته است ولی تجربهٔ شغلی، سرمایهٔ کسب شده است. مدرسان حرفه‌ای روز به روز بر تجارب خود می‌افزایند و آن را با دیگر مدرسان سهیم می‌شوند، با انتشار مقالات، تألیف کتاب، ارائهٔ سخنرانی، تعاملات چهره به چهره و…
مهارت حرفه‌ای: مهارت ملکه‌ای درون مدرس است که به او توانمندی انتقال دانش، مدیریت زمان، کلاسداری و… را می‌دهد. مدرسی که فقط دارای دانش باشد و مهارت‌های لازم تدریس را نداشته باشد، حرفه‌ای نیست. شایسته است که مدرسان به تکنیک‌های مدیریت زمان، فن بیان، فن جدل، تعامل با شاگردان بدقلق و… را کسب کنند.
تعهد حرفه‌ای: تعهد حرفه‌ای یعنی علاوه متعهد بود نسبت به کسب دانش، افزایش مهارت، توسعهٔ ارتباطات، اندوختن تجربه، برنامه‌ریزی، سیستم‌سازی و…، نسبت به پرورش شاگردان متعهد، پیشرفت جامعهٔ تمدن‌ساز و حرکت تاریخی به سوی تمدن اسلامی تعهد داشته باشد. این تعهد به بیانی دیگر همان اخلاق حرفه‌ای است. اخلاقی که به مدرس اجازه نمی‌دهد نسبت به آموزش کوتاهی کند، سایر مدرسین را به دیدهٔ رقابت و حسد‌ورزی بنگرد، سایرین را قضاوت منفی کند، به کیفیت کارش توجهی نداشته باشد و… بلکه او را وا‌می‌دارد تا خودارزیابی مستمر داشته باشد و خود را روز به روز ارتقاء دهد، سایر مدرسان را شریک خود در این حرفه بداند، رشد سایر مدرسین را موجب رشد حرفه بداند و از کمک به آن‌ها دریغ نورزد.
نگرش حرفه‌ای: این نگرش به چهار دسته تقسیم می‌شود.
- تفکر غایی: یعنی در نظر گرفتن کُنه امور و داشتن برنامه‌ریزی حتی برای چند سال آینده. مدرسانی برنامه‌ای برای فعالیت‌های حرفه‌ای‌شان ندارند و حتی نمی‌دانند تا چند سال آینده کجا خواهند بود، حرفه‌ای عمل نکرده‌اند.
- تفکر خلّاق: خلاقیت از عدم تمرکز بر تخصصی خاص، بلکه با سردرآوردن از سایر تخصص‌ها و اتصال میان این‌ها بوجود می‌آید. مدرسان حرفه‌ای تفکر خلّاق برای حلّ مسائل و ایجاد نوآوری‌ها بهره می‌جویند.
- تفکر سیستمی: طرز تفکری‌ست که دارای روالِ ۱)ورودی، ۲)پردازش و ۳)خروجی است. مدرسین حرفه‌ای هر فعالیت حرفه‌ای‌شان را (مثل تحقیق، تدریس، سخنرانی و…) با چنین نگرشی پیگری می‌کنند.
- تفکر انتقادی: انتقاد یعنی جدایی خالصی‌ها از ناخالصی و مدرسان این نگرش را اول برای ارتقای درونشان و بعد اگر زمینه‌اش فراهم بود، برای اصلاح و پیشرفت بیرون از خودشان به کار می‌برند.
برای مطالعهٔ بیش‌تر رجوع کنید به کتاب «Professionalism» و مجموعه کتاب‌های در موضوع اخلاق حرفه‌ای، به قلم دکتر احد فرامرز قراملکی.
